10- Tobanleyda: -

176p93

Suubanaha ayaa yiri bay yiraahdeen cadayga waxa uu wataa 10 arrimood:

- Afka ayuu nadiifiyaa,
- Rabbi ayuu raalli geliyaa,
- Shaydaan ayuu caro geliyaa,
- Ilaahay oo qofka cadayda jeclaada iyo malaa'ikta qofka ilaalisa,
- Cirridka ayuu adkeeyaa,
- Balqamka ayuu gooyaa,
- Dhadhanka ayuu wanaajiyaa,
- lallabbada ayuu joojiyaa,
- Aragga ayuu nuuriyaa,
- Urka afka ayuu saaraa,
- Sunnada ayuuna ka mid yahay.

Suubbanaha ayaana yiri baa la yiri hal salaad oo cadayasho dabadeed la tukaday ayaa ka fadli badan 70 bilaa caday ah,

177p94

Sayid ABuubakar rc wuxuu yiri baa la yiri qof hadduu ilaahey ku arsuqo 10 sifo, aafooyinka oo dhan ayuu ka badbaadaa, wuxuuna gaaraa darajada kuwa la dhaweeyey, wuxuuna helaa darajada muttaqiinta, tobankaas sifona waa:

- Run joogto ah iyo qalbi qaanaca,
- Samir kaamil ah iyo shukri joogto ah,
- Faqri joogto ah iyo zaahidnimo aan go'in,
- Fikir joogto ah iyo calool baahan,
- Welwel joogto iyo cabsi xiriirsan,
- Dadaal joogto ah iyo badan mutawaadic ah (badan alle u jajaban),
- Dhimrin joogto ah iyo qaraabo xiriiris aan kala go' lahayn,
- Alle jacayl joogto ah iyo xishood,
- Cilmi naafic ah iyo dulqaad joogto ah,
- iimaan joogto ah iyo caqli sugan.

178

Sayid Cumar rc wuxuu yiri bay yiraahdeen Tobanu 10 la'aanteed ma hagaagto:

- Caqli aan xalaal quudnimo lahayn,
- Darajo aan cilmi lahayn,
- Liibaan aan alle ka cabsi lahayn,
- Madaxtinimo aan caddaalad lahayn,
- Magac aan aadaab lahayn,
- Farxad aan amni lahayn,
- maalqabeennimo aan deeqsinimo lahayn,
- Faqri aan qanaacad lahayn,
- Sarrayn aan tawaaduc lahayn,
- iyo Jihaad aan tawfiiq lahayn.

179p95

Sayid Cusmaan rc wuxuu yiri bay yiraahdeen 10 ka shey ee ugu dayacnaanta badan waa:

- Caalim aan wax la weydiisanayn,
- Cilmi aan lugu shaqaynayn,
- Talo fiican oo aan la aqbalayn,
- Hub aanla isticmaalayn,
- Masjid aan lugu tukanayn,
- Musxaf aan la aqrinayn,
- Maal aan wax laga bixinayn,
- Faras aan la fuulayn,
- Cilmu zuhdi ku dhex jira ruux adduunyo jecel,
- iyo cumri dheer oo aan loogu sahay qaadanayn aakhiro,

180

Sayid Cali rc wuxu yiri bay yiraahdeen:

- Wax la kala dhaxlo cilmiga ayaa ugu fiican,
- xirfad (sifo) edebta ayaa ugu fiican,
- sahay la qaato taqwada ayaa ugu fiican,
- badeeco cibaadada ayaa ugu fiican,
- hoggaamiye camal saalix ah ayaa ugu fiican,
- saaxiib akhlaaq wanaag ayaa ugu fiican,
- wasiir waxaa ugu fiican dulqaad,
- taajirnimo qanaaco ayaa ugu fiican,
- kaalmo tawfiiqda ayaa ugu wanaagsan,
- wax wax edbiyana geerida ayaa ugu fiican.

181p96

Suubanaha ayaa yiri bay yiraahdeen 10 ka mid ah ummaddani ilaahay bay ku kufriyeen iyaga oo isu haysta muuminiin:

- Qaatil gardarro wax ku dilay,
- Saaxir,
- Dayuus aan maxramkiisa xumaha lagu sameeyo ka diirin,
- Zako diide,
- Shaaribul khamri,
- Ruuxa xaj ku waajibay ee aan xajin,
- Fitnoolaha,
- Qofka hubka dagaalka iibiya,
- Ninka gadaal uga taga naag,
- Ninka riximkiisa muxrimka ah u galmooda,

hadduu 10 kaas arrimood u rumaysanyahay in ay u bannaantahay waa kaafir caddaystay.

182

Suubanuhu waxa kale oo uu yiri bay yiraahdeen:

- Addoonku kama noqdo samada iyo arlada muumin ilaa uu ka noqdo qaraabo xiriiriye,
- xiriiriyena ma noqdo ilaa uu ka noqdo muslim,
- muslimna ma noqdo ilaa laga nabad galo af iyo addin,
- taana ma noqon karo ilaa uu ka noqdo qof cilmi leh,
- caalimna ma noqon karo ilaa uu cilmigiisa ku camal falo,
- cilmigana kuma shaqayn karo ilaa uu noqdo zaahid,
- zaahidna ma noqon karo ilaa waric (xalaal quute) ka noqdo,
- waricna ma noqon karo ilaa uu ka noqdo mutawaadic (qof jajaban oo aan madax adkayn),
- mutawaadicna ma noqon karo ilaa uu naftiisa ka barto,
- naftiisana ma baran karo ilaa uu ka noqdo ruux sida loo hadlo caaqil ku ah.

183p97

Yaxye Bin Mucaad ayaa arkay baa la yiri nin Faqiih ah oo adduunyada raba, wuxuuna ku yiri baa la yiri ninkaagan caalimka iyo ahlu sunnada ahow:

- Qusuurtiinnu (daarihiinnu) waa qaysariyo (qusuurtii ruum ee aan lugu waano qaadan),
- guryihiinnuna waa kisrawiyiin (beershiya iyo firaashyadoodii waaweynaa iyo hantidii masaakiinta laga dhaco ay bixinayeen),
- degaannadiinnuna waa qaaruuniyo (qasnadihii dahabka ahaa iyo .. ),
- albaabadiinnuna daaluutiyo (daaluutkii reer banii israa-iil tiihii kaddib),
- dharkiinnuna waa jaaluutiyo (kibirka iyo .. ),
- madaahibtiinnuna waa shaydaaniyo,
- dayacaaddiinuna waa maariddiya (shaqo maaridnimo),
- wilaayadiinnuna (xukunkiinnuna) waa fircooniya,
- garsoorayaashiinnuna waa caajiiliyah laaluush cunayaal qaa-imiin ah (adduunyadan liidata u degdegaya),
- geeridinnuna waa jaahiliyah (xilligii jaahiliyada) ee aaway muxammadiyadii ? .

wuxuuna yiri:

- kaagan rabbigi kula koodaya noocyada hadalkow

degaankiisana ka dalbanaya jannadow,

- kuna saafiyoobay tawbada sanadba sanadka ka dambeeya
sida aan kuugu arko mid khalqiga ka mid ah

- haddii aad maalintaada kula socon lahayd kaagan soonka isku illoobay
habeenkaaga oo dhanna ku noolayn lahayn salaatu layl,

- biyaha iyo cuntadana in yar uga kaaftoomi lahayd,
waxad mudan lahayd booska ugu darajada sarreeya,

- iyo karaamo weyn ee rabbiga khalqiga,
iyo allaha weyn oo raalli kaa noqon lahaa.

188p99

Ruux xikmad badan ayaa yiri baa la yiri 10 sifo ayuu ilaahay uga caroodaa 10 ruux:

- Bakhayl hantiilayaasha ka mid ah,
- Mutakabbir fuqarada ka mid ah,
- Damaaci culummada ka mid ah,
- Ma xishooto dumarka ka mid ah,
- Adduunyo jecle waayeelka ka mid ah,
- Caajislow dhallinyarada ka mid ah.
- Daalim madaxda ka mid ah,
- Fulay jihaadiyiinta ka mid ah,
- Is cajabiye zaahidiinta ka mid ah,
- iyo is-tustus caabidiinta ka mid ah.

189p100

Suubanaha ayaa yiri baa la yiri ladnaantu waa 10 weji oo 5 na adduunyo tahay 5 na aakhiro,

5 ta adduunyadu waa:

- Cilmi,
- Cibaado,
- Arsaaq xalaal ah,
- Dhibka oo loo sabro,
- iyo nicmada oo lagu shukriyo.

5 ta aakhiraduna waa:

- Malakul mawtka oo kuugu yimaada naxariis iyo dhimrin,
- Munkar iyo Nakiir oo aan qabriga kugu argagax gelin,
- Maalinta argagaxa weyn leh ee qiyaame oo aad ka aammin noqoto,
- Gefafkaaga oo la tirtiro xasanaadkaagana la aqbalo,
- iyo Siraadka oo aad ku marto sida hillaaca, jannadana nabad geliyo ku gashid.

190

Abul fadli rc wuxuu yiri baa la yiri ilaahay kitaabkiisa wuxuu ku magacaabay 10 magac:

- Qur'aan,
- Furqaan,
- Kitaab,
- Tanziil,
- Hudan,
- Nuur,
- Raxmad,
- Shifaa,
- Ruux, - iyo Dikri.

5 ta hore waa macruuf, Hudan, Nuur, Raxmad iyo shifaa waxay ku jiraan aayadda 57 ee Yuunus,
iyo aayadda 15aad ee Maa-idda, Ruux na wuxuu ku jiraa aayadda 52aad ee Shuuraa, Dikri na aayadda 44aad ee Naxli.

191p101

Luqmaanul xakiim rc wuxuu wiilkiisa ku yiri baa la yiri, wiilkaygow xikmaddu waa in aad ku camal fasho 10 shey oo qalbiga dhintay nooleeya:

- Fadhiyada masaakiinta la fariiso,
- Fadhiyada boqorradana iska ilaali,
- Carruurta xannaanee,
- Addoomada xoree,
- Martiga hoy ama cidleysanaha dhawey,
- Faqiirka taajiri,
- Cidda sharafta leh sharaf u siyaadi, mudanahana darajo u siyaadi,

- way ka fiicantahay Maal,
- cabsida ayey xijaab u tahay,
- dagaalka ayey saanad u tahay,
- waa badeeco markii ribix la rabo,
- waa u shafeeco maalinta addoonku qalqalayo,
- waa u hoggaamiye marka naftu yaqiin rabto,
- waana asturto marka aan maro wax astureyn.192p102

Qof xikmad badan ayaa yiri 10 sifo ayaa ruuxa caqliga leh laga rabaa markuu tawbad keenayo:

- Carrabka oo uu ka istigfaaraysto,
- Qalbiga oo uu ka shallaayo,
- Dembiga oo uu faraha kala baxo,
- Inuu go'aan cad ka gaaro in uusan dib dambe weligiis ugu laabanayn,
- In uu aakhiro jeclaado,
- In uu adduunyo u caroodo,
- In uu hadalka yareeyo,
- In uu cuntada iyo cabitaanka yareeyo si uu ugu gacan bannaanaado cilmi iyo cibaado,
- in uu hurdada yareeyo,

Ilaahey swt wuxuu yiri: waxay ahaayeen kuwo habeenkii in yar dhulka dhinaca dhiga, waqti suxuurtana istigfaarsada.

193p103

Anas bin maalik rc ayaa yiri baa la yiri arladu maalin kasta 10 kelmadood ayey ku dhawaaqdaa iyada oo leh ina nabi aadanow:

- Dushaydaad ku or-ordaysaa calooshaydaana ku dambayn doontaa,
- Dushaydaad alle ku caasiyi, caloosheydaana lugugu cadaabi doonaa,
- Dushaydaad ku qoslaysaa, calooshaydaadna ku ooyi doontaa,
- Dushaydaad ku farxaysaa, gudahaygaadna ku tiiraanyoon doontaa,
- Dushaydaad maal ku aruurinaysaa, gudahaygaadna ku shallay doontaa,
- Dushaydaad xaaraan ku cunaysaa, gudahaygaana aboor kugu cuni doonaa,
- Dushaydaad ku kibraysaa, calooshaydaana lugugu dullayn doonaa,
- Dushaydaad adoo faraxsan ku boodboodee, calooshaydaana adiga oo murugaysan lagugu ridi doonaa,
- Dushaydaad iftiin kula soconaysaa, calooshaydaadna mugdyaal ugu tegi doontaa,
- Dushaydaad jameeco kula socotaa, calooshaydaadna kaligaa geli doontaa.

194

Suubanaha ayaa yiri bay yiraahdeen qofka uu qosolkiisu bato 10 ayaa lugu ciqaabaa:

- Qalbigiisa ayaa dhinta,
- Wajigiisa ayaa nuurka laga qaadaa,
- Shaydaanka ayaa ku digta,
- Raxmaanka ayaa u carooda,
- Qiyaamaha ayaa imtixaan la geliyaa,
- Suubanaha ayaa maalinta qiyaame ka jeesta,
- Malaa'ikta ayaa lacnadda,
- Ahlu samaawaatka iyo arlooyinka ayaa ka caraysiiya,
- Wax kasta ayuu illoobaa,
- Maalinta qiyaamena waa la fadeexeeyaa.

195p104

Xasanul Basri rc ayaa yiri baa la yiri aniga iyo wiil shaab ah oo caabbid ah oo maalin wareegayna surummada ama dariiqyada Basra iyo suuqyadeeda ayaan u nimid nin dhakhtar ah oo ku fadhiya Kursi ayna hortiisa joogaan rag iyo dumar iyo carruur gacmaha ku haysta qaruurado ay biyo ku jiraan, qof kastana daawo iyo siduu u qaadan lahaa uu u sheegayo, markaa ayuu wiilkii ku yiri dhaqtarkii, dhakhtarow ma haysaa daawo dembiyada mayrta, cudurrada quluubtana dawaysa ? dhakhtarkii wuxuu yiri Haa, wiilkiina wuxuu yiri keen?, markaa ayuu dhakhtarkii yiri iga hoo 10 kaan shey:

- Soo qaado xididdada geedka faqriga iyo xididdada geedka tawaaduca,
- ku shub geedka haliilajka tawbadiisa,
- ku dar hal tuuryo oo raalli gelinta alle ah,
- ku shiid qanaaco habaysan,
- kuna wada shub dheriga taqwada,
- ku dar biyaha xishoodka,
- ku karkari dabka maxabbada alle,
- ku shubo koobka shukri celinta,
- ku qabooji marawaxadda rajada,
- kuna cab malqacadda xamdiga.

haddii aad sidaas yeesho waxay kaa anfacee cudur kasta iyo belo kasta ee adduun iyo aakhiro.

196p105

Boqor baa waxa la yiri isu keenay 5 culummada iyo xikmadlayaasha ka mid ah, wuxuuna amray in uu mid kastaba hal xikmad sheego, markaa ayaa mid kasta 2 xikmadood sheegay, sidaas ayeyna 10 ku noqdeen,

kii 1aad wuxuu yiri:

- Khaaliqa oo laga cabsado waa aamin, ka aammin noqoshadiisuna waa gaalnimo,
- ka aamin noqoshada makhluuqu waa xurnimo, ka cabsashadiisuna waa addoonnimo,

kii 2aad na wuxuu yiri:

- Rajada alle wax laga rajeeyo, waa taajirnimo uusan faqrigu waxba ka dhibin,
- ka quusashada alle, waa faqri aysan taajirnimo kastaa waxba u tarin,

kii 3aad wuxuu yiri:

- Taajirnimada qalbiga, waxba kama dhibo faqriga jeebku,
- Faqriga qalbiga, waxba uma tarto taajirnimada jeebku.

kii 4aad wuxuu yiri:

- Taajirnimada qalbiga, deeqsinimadu wax aan taajirnimo ahayn uma siyaadiso,
- faqriga qalbiga, jeebka buuxaa wax aan faqri ahayn uma siyaadiyo.

kii 5aad wuxuu yiri:

- Khayrka oo in yar laga qaato ayaa ka fiican sharta oo in badanlaga tago,
- Sharta oo kulligeed laga tagana waxa ay ka fiicantahay khayrka oo in yar laga qaato.

197p106

Ibnu Cabaas ayaa yiri bay yiraahdeen suubanaha ayaa yiri 10 nooc oo ummaddayda ka mid ah jannada geli mayaan kii tawbad keena mooyee:

- Qallaac: (kan madaxda u nacamleeya),
- Jayyuuf: (nabbaash ama kan qabuuraha qota),
- Qattaat: (namaam),
- Dabbuub: (kan dhillooyinka dallaala),
- Dayuus: (kan aan maxramkiisa lugu hor xumaynayo ka diirin),
- Saaxibul cardaba; (dabbaal ama kan durbaanka tuma),
- Saaxibul kuuba: (mandolin ama kan kabanka garaaca),
- Cutul: (kan aan demiga laga galo cafin, cudur daarkana aqbalin),
- Zaniim: (kan zinada ku dhashay ee dariiqa bartankiisa fariista ee dadka xanta),
- Caaq: (caaqul waalidayn).

198p107

Suubanaha ayaa yiri bay yiraahdeen 10 qof ilaahay aqbali mayo salaaddooda:

- Qof qiraa'a la'aan keligiis tukaday,
- Qof aan zakada bixin,
- Qof qoom salaad tujiyey iyaga oo neceb,
- Addoon caasi ah,
- Shaaribul khamri mudmina ama qabatimay,
- Haweeney habeen barisay ninkeeda oo u caraysan,
- Haweeney xur ah oo khimaar ama hagoog la'aan tukatay,
- Ribo cunowga,
- Madax daalim ah,
- Qof aysan salaaddiisu ka reebin waxa xun ilaahayna kama siyaadsado fogaansho mooyee.

199

Suubanaha ayaa yiri ayey yiraahdeen qofka gelaya masjid waa in uu sameeyo 10 arrimood:

- in uu baaro kabihiisa ama iskaalshooyinkiisa,
- in uu ku billaabo lugtiisa midig,
- in uu bisinka iyo ducada gelitaanka aqriyo,
- in uu dadka uga horreeyey salaamo,
- in haddii aan cid ka horray yiraahdo: asalaamu calaynaa wa ..
- in uusan ruuxa dukanaya hor marin,
- in uusan shaqo adduunyo qaban kuna hadlin iska hadal adduunyo,
- in uusan bixin isaga oo aan tukan 2 rakco,
- in uusan weeso la'aan ku gelin,
- in marka uu istaagayo yiraahdo: Subaxaanakallahuma wabixamdika, ashhadu an laa-ilaaha illaa anta, astagfiruka wa atuubu ilayka.

199p108

Abuu hurayra ayaa yiri bay yiraahdeen suubbanuhu wuxuu yiri salaaddu waa tiirka diinta waxayna leedahay 10 arrimood: - Qalbi nuuraya,
- Jir caafimaad qaba,
- Wehel qabri,
- Raxmad soo degta,
- Furaha samada,
- Miisaan culays (xasanaadka),
- raalli ahaansho rabbi,
- Janno sare,
- Xijaab naareed.

ruuxii hagaajiya diinta ayuu dhisay, ruuxii ka tagana diinta ayuu dumiyey.

200

Ummu Caa'isha rc ayaa waxay tiri bay yiraahdeen suubanaha ayaa yiri markuu ilaahay doono in uu ahlu jannada geliyo jannada, malak ayuu u soo diraa isaga oo sida hadiyad iyo dharka jannada, marka ay doonaan in ay galaan ayuu yiraa in yar ii joogsada hadiyad baan idinkaga sidaa rabbul caalamiinka, markaa ayey yiraahdaan waa maxay hadiyaddu? isna yiraa waa 10 kaatum oo ay ku kala qorantahay:

- Salaamun calaykum dibtum .. (nabad gelyo korkiinna ha ahaato waad soo wanaajiseen ee gala idinka oo ku waaraya),
- Waa la idin ka kor yeelay hammi iyo murug dambe,
- Wa tilkal jannu .. ( waa taas jannadii aad ku dhaxasheen wixii aad adduunyadii ku samayn jirteen),
- Waxan idiin lebbisnay qurux iyo wax idin sharraxa,
- Waxan idiin guurinnay xuurul cayn, maanta ayaan ka abaal marinayaa wixii ay soo sabreen
- Waa kan abaal marintiinnii aad daacada alle samayseen,
- Waxad noqoteen (maanta kaddib) dhallin yaro aan gaboobayn weligeed,
- Waxa aad noqoteen aammin, cabsanna maysaan weligiin dambe,
- Waxad la saaxiibteen oo aad la joogaysiin ambiyada, siddiiqiintii, shuhaddadii iyo saalixiintii,
- Waxad degteen raxmaanka carshiga suubban leh agtiisa (Boos ma ahane waa xurmo ahaan,

Markaa ayuu malaggu leeyahay gala idinka oo aamin ah, markaa ayey jannada gelayaan iyaga oo leh ilaahay baa mahad iska leh murugo na dhaafiyey ..., waxaa mahad iska leh allihii ballankiisii noo oofiyey nana dhaxalsiiyey janno aan meesha aan doonno ka degayno.

201p110

Marka uu ilaahay doono in ay ahlu naarka geliyo naarta wuxuu u soo dirayaa Malak oo sida 10 kaatum oo ay ku kala qorantahay:

- Gala ma dhimanaysaan mana noolaanaysaan mana ka baxaysaan weligiin,
- Dabaasha oo quusa raaxo xaq uma lihidine,
- Ka quusta raxmaddayda,
- Dhex gala murugo, welwel iyo tiiraanyo weligiin ah,
- Dharkiinnu waa naar, cuntadiinnuna waa Zaquum, sharaabkiinnu Xamiim, gogoshiinnu naar, daboolkiinnuna naar,
- Kani waa jazihiinnii wixii aad samaysateen ee aad i caasiseen,
- Caradayda korkiinna ha ahaato, naarna ku waara weligiin,
- Lacnadi ha idin ku dhacdo, ula kicii aad u samayseen dunuubta waaweyn, aadnaanna ka tawbad keenin kana shallayn,
- Qariinnadinna ama saaxiibbadiinnu naarta dhexdeeda waa shayaadiin weligiin damnbeba,
- Shaydaanka ayaad raacdeen, adduunyo ayaadna doorateen aakhirana ka tagteen, waa kaas abaalkiinnii.

202

Qof xikmadle ahaa ayaa yiri 10 waxyaabood ayaan ka raadsaday 10 meelood, waxana ka helay 10 meelood oo kale:

- Waxan raadiyey sarrayn iyo is weyneyn waxanna ka helay tawaaduc (hoos isu dhigid),
- Cibaado ayaan salaadda keliya ka raadiyey waxaan kaloose ka helay xalaal quudnimo,
- Raaxo ayaan ka raadiyey u dadaal adduunyo, waxanse ka dhex helay aakhiro u dadaal,
- Nuur ayaan ka raadiyey salaadda maalintii ee jaharka, waxanse ka dhex helay salaadda siraysiga habeenkii,
- Nuurka qiyaame ayaan ka raadiyey wax bixin iyo deeqsinimo, waxanse ka dhex helay harraadka iyo soonka,
- Siraad ka gudubka ayaan salaatu udxiyada ka raadiyey, saddaqada ayaanse ka helay,
- Naar ka badbaadid ayaan ka raadiyey waxyaabaha mubaaxa ah, shahawaat ka tegis ayaanse ka dhex helay,
- Jacylka alle ayaan adduunyo ka dhex raadiyey, dikriga alle ayaanse ka dhex helay,
- Ladnaanta ayaan jamaacooyinka ka dhex raadiyey waxanse ka dhex helay alle la koodka,
- Qalbiga nuurkisa ayaan ka raadiyey wacdiga iyo qur'aan aqris, tafakur iyo ooyinta shallay baanse ka dhex helay.

203p112

Ibnu cabbaas ayaa yiri bay yiraahdeene aayadda: WA IDIBTALAA IBRAAHIIMA.. waxa ku jirta 10 xaaladood oo sunno ah:

5 Madaxa ah waa:

- Cadayga,
- Luqluqashada,
- San-daarsiga (istinshaaqa),
- Shaarub gaabinta,
- iyo xiirashada.

5 jirka kale ah:

- Kilkilla tifidda,
- Ciddiyo jaridda,
- Bisiq xiiridda,
- Gudniinka,
- iyo istejada.

204

Ibnu cabbaas wuxuu yiri bay yiraahdeen:

- Ruuxa suubanaha hal mar ku salliya 10 goor baa ilaahay u naxariistaa,
- Qofka hal maar caayana 10 goor baa ilaahey caayaa,

Sow ma aadan arag Waliid bin Mugiira lacnadu ha ku dhacdee markii uu suubanaha swc caayey 10 jeer buu ilaahay caayey:

- Dhaar badne,
- dulli,
- Xan badane,
- Namaam,
- Khayrka diide,
- Xad gudub badane,
- Dembi badane,
- Madax adayg badane,
- Wacal,
- Kitaabka beeneeye.

205

Ibraahim al ad-ham ayaa markii wax laga weydiiyey aayadda UDCUUNII ASTAJIB LAKUM, wuxuu yiri bay yiraahdeen ilaahay waan baryeynaa waxnana lanagama aqbalyo quluubtiinnoo 10 shey ka dhimatay darteed:

- Allaad aqoonsateen, mana aadnaan gudan xaqiisa,
- Kitaabka alle ayaad aqriseen, kumana aadnaan camal falin,
- Cadaawadda ibliis baad sheegateen, wali baadna ka dhigateen,
- Jacaylka suubanaha ayaad sheegateen, sunnadiisii iyo raadkiisiiba waad ka tagteen,
- Jannada yacaylkeeda ayaad sheegateen, umana aadnaan shaqaysan,
- Naarta ka cabsashadeeda ayaad sheegateen, dunuubtana kama aadnaan joogsan,
- In ay geeridu xaq tahay ayaad sheegateen, umana aadnaan diyaar garoobin,
- Ceebaha dadka kale ayaad ku mashquusheen, ceebaha naftiinnana waad ka tagteen,
- Arsaaqda alle ayaad cunteen, kumana aadnaan shukrin,
- Maydkiinna ayaad aasteen, mana aadnaan ku cibro qaadan.

206p114

Suubanaha ayaa yiri bay yiraahdeen addoon lab ah ama addoon gabar ah ma aqriyaan ducadan habeenka carafo 1000 goor, illaa haddii ay aqriyaan ee alle wax weydiistaan wuu siiyaa haddii aysan ahayn rixim gooye ama dembiile:

- Waxaa xumaan ka nasahan allaha carshigiisu samada ahaaday,
- Waxaa xumaan ka fog allaha mulkigiisu iyo awooddiisu arlada ahaatay,
- Waxaa xumaan ka fog allaha jidadkiisu berriga ahaaday,
- Waxaa xumaan ka fog allaha ruuxiisu hawada ahaaday,
- Waxaa xumaan ka fog allaha awooddiisu naarta ahaatay.
- Waxaa xumaan ka fog allaha riximyada cilmigiisu ahaaday,
- Waxaa xumaan ka fog allaha xukunkiisu qubuuraha ahaaday,
- Waxaa xumaan ka fog allaha samada tiir la'aan kor yeelay,
- Waxaa xumaan ka fog allaha arlada sidaa u dejiyey,
- Waxaa xumaan ka fog allaha aan cid la megen galo ama wax badbaadisa oo aan isaga ahayn aysan jirin.

207p115

Ibnu cabbaas ayaa yiri bay yiraahdeen suubanaha ayaa ibliis lacnadu ha ku dhacdee maalin ku yiri immisa ayaad ummaddayda ugu jeceshahay, ibliisna yiri 10:

- Mas'uul daalim ah,
- Mutakabbir iyo hantiile aan dan ka gelin halka uu hantida ka keenay iyo halka uu ku bixiyo,
- Caalim u tasdiiqiya ama u rumeeya ninka madaxda ah dulmigiisa,
- Ganacsadaha khaa'inka ah,
- Ganacsadaha badeecada la suga waqtiga baahida si uu uga faa'iido laalaab,
- Zaanigga,
- Ribo cunaha,
- Bakhaylka aan dan ka gelin meesha uu hantida ka aruurinayo,
- Khamro cabowga qabatimay.

Markaa ayuu suubanuhu yiri bay yiraahdeen waa immisa cadowgaaguna, markaa ayuu yiri waa 20 qof:

- Adiga ayaa u horreeya, waana kuu caroodaa,
- qofka Caalimka ah ee cilmigiisa ku camal fala,
- qofka Qur'aan ka xambaarsan ee waxa uu dhigayo ku camal fala,
- Mu'adinka 5 ta waqti alle darti u addima,
- qofka jecel fuqarada, masaakiinta iyo agoonta,
- qofka qalbiga raxiimka ah leh,
- qofka xaqa u jajaban,
- Shaab daacada alle ku barbaaray,
- Xalaal quutaha,
- labo shaab oo alle darti darti isku jeclaaday,
- qofka salaadda jamaca ku ilaaliya,
- qofka tukada habeenkii dadka oo hurdaya,
- qofka naftiisa ka celiya xaaraanta,
- qofka dadka waaniya (ama u duceeya walaalaha) qalbigiisa oo nadiif ah,
- qofka weligiis weeso qaba,
- qofka deeqsiga ah,
- qofka edebta badan,
- kan rumeeyey rabbigiis wixii uu u ballan qaaday,
- kan u samafala dumarka garoobbada ah,
- iyo kan geerida u diyaar garaysan.

208p116

Wahab ibny munabbih wuxuu yiri baa la yiri Tawreed waxa ku qoran:

- Qofka ka sahay qaata adduunyada, maalinta qiyaame ayuu cadaabka alle ka nabad galaa,
- qofka xaasidnimada ka taga, khalqiga hortiisa ayaa maalinta qiyaame looga mahad celiyaa,
- qofka kursi jacaylka ka taga, maalinta qiyaame ayuu alle agtiisa laga sharfaa,
- qofka ka taga qodqodka badan, maalinta qiyaame ayuu noqdaa mid abraarta ka mida,
- qofka muranka iyo shiddada badan ka tagan, maalinta qiyaame ayuu kuwa liibaana ka mid noqdaa,
- qofka bakhaylnimada ka taga, wuxuu noqdaa mid khalqiga maalinta lagahor sheego,
- qofka iska raaxaysiga adduun ka taga, maalinta qiyaame wuxuu noqdaa mid faraxsan,
- qofka xaaaraanta adduunyada ka taga, maalinta qiyaame ayuu ambiyada la dersaa,
- qofka eegmada xaaraanta ka taga adduunyada, maalinta qiyaame ayuu ilaahey ka farxiyaa indhihiisa,
- qofka taajirnimada adduunyada ka taga kana doorta faqriga, awliyada iyo ambiyada ayuu ilaahay la soo bixiyaa,
- qofka u qabta adduunyada baahiyada dadka, ilaahay baa u oofiya baahiyadiisa adduun iyo aakhiro,
- qofkii raba in uu qabrigiisa wehel ku helo, ha istaago mugdiga habeenkii hana tukado,
- qofkii doona in uu hooska carshiga raxmaanka harsado, adduunyada yuu daba raacraacin,
- qofkii raba in xisaabtiisu fudayd noqoto, ha u naseexeeyo naftiisa iyo walaalihiis,
- qofkii raba in ay malaa'iktu booqato, ha noqdo xalaal quute,
- qofkii raba in uu dego halka jannada loo jecelyahay, ha xuso ilaahey habeen iyo maalin,
- qofkii raba in uu jannada galo xisaab la'aan, tawbad nasuuxa ah ha tawbad keeno,
- qofkii raba in uu qani noqdo ha ku raalli noqdo wixii ilaahay u gartay,
- qofkii raba in uu ilaahay si fiican u fahmo ha noqdo mid khushuuca,
- qofkii raba in uu xikmad badane noqdo, ha noqdo caalim,
- qofkii raba in uu dadka ka nabad galo yuusan wax aan khayr ahayn qofna ka sheegin, hana ku cibro qaato wixii dadka laga abuuray iyo wixii loo abuuray,
- qofkii raba sharaf adduun iyo aakhiro, adduunyada aakhiraa ka fiicane ha ka doorto,
- qofkii raba jannatul firdawsa iyo nicmooyinka aan suulin, yuusan cimrigiisa ku dhex dayacin fasaadka adduunyo,
- qofkii raba jannada adduunyo iyo aakhiro deeqsi ha noqdo, waayo deeqsigu jannaduu u dhawyahay naartana ka fogyahay,
- qofkii raba in uu qalbiigiisu nuur taam ah ku nuuro, ha fikfikiro hana cibra qaato,
- qofkii raba in uu yeesho badan saabira, lisaan daakira, qalbi khaashica ha u badiyo istigfaar dalabka muuminiinta, muuminaatka, muslimiinta iyo muslimaatka.

D H A M M A A D